IZVRŠNE FUNKCIJE KOD DJECE SA POTEŠKOĆAMA U RAZVOJU PREDŠKOLSKE DOBI

Abstract

Izvršne funkcije (IF) su svrsihodne ka cilju usmjerene aktivnosti. Razvojni profil djeteta predškolske dobi kreira se procjenom kroz pet razvojnih područja: kognitivno, komunikacijsko, socioemocionalno, fizičko i adaptivno ponašanje. Cilj ovog istraživanje je utvrditi uticaj različitih komponenti IF na razvojne domene djece sa poteškoćama u razvoju predškolske dobi (DPR) i uporediti ih sa djecom neurotipičnog razvoja (DTR), te ispitati uticaj socioekonomskog statusa porodice na razvoj IF. Uzorak je obuhvatio 120 djece iz redovnnih i specijaliziranih predškolskih ustanova iz Bosne i Hercegovine. Starosna dob djece je pet i šest godina. Socioekonoomski status je ispitan kroz stručnu spremu roditelja i uzorak čine roditelji DPR i to 28 roditelja sa visokom stručnom spremom (VSS) i 32 roditelja sa srednjom stručnom spremom (SSS), te roditelji DTR 25 roditelja sa VSS i 35 roditelja sa SSS. Instrumenti: Profili djece ispitani su Razvojnom procjenom male djece (Developmental Assessment of Young Children, DAYC-2, Swartmiller 2014), a izvršne funkcije pomoću predškolske verzije Inventara za procjenu izvršnih funkcija (Behavior Rating Inventory of Executive Functions; BRIEF-a, Giola et al., 2003). Dobijeni rezultati ukazuju na postojanje značajno nižih statističkih povezanosti IF sa domenima razvoja kod DPR u odnosu na TPR. Kod DPR postoji statistički značajna povezanost u korist roditelja sa VSS u komponentama: preusmjeravanje (t=-2,53; p=0,01), emocionalna kontrola (t=-2,46; p=0,01), a kod DTR inhibicija (t=2,26; p=0,02), emocionalna kontrola (t=2,26; p=0,05) i radna memorija (t=2,51; p=0,01). Zaključak: Istraživanje pokazuju različitu povezanost IF i razvojnih domena kod DPR i DTR. Djeca višeg socioekonomskog statusa pokazuju povezanost sa više komponenti IF.

Keywords

• izvršne funkcije
• domene razvoja
• socioekonomski