Aktywizacja społeczna wspólnot terytorialnych w Polsce z perspektywy ćwierćwiecza samorządu terytorialnego

Abstract

Odrodzenie samorządu terytorialnego w 1990 r. stanowiło zasadniczą zmianę ustrojową. Niedawno minęło 25 lat od tego wydarzenia, ale obraz rozwoju samorządności w Polsce trudno jednoznacznie ocenić. Celem niniejszego artykułu jest zarysowanie odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu oczekiwania związane z rewitalizacją społeczności lokalnych poprzez odrodzenie samorządu terytorialnego zostały spełnione, a więc w jakim stopniu realizację znalazła idea pomocniczości. Kwestia ta jest analizowana na przykładzie kilku obszarów życia społecznego: a) aktywności tzw. trzeciego sektora i współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami samorządu terytorialnego (pomocniczość pozioma); b) stosowania procedur i technik partycypacji (włączania obywateli do procesu podejmowaniu decyzji publicznych); c) działania jednostek pomocniczych (rad osiedli i sołectw ‒ pomocniczość pionowa); d) aktywności obywatelskiej w postaci ruchów i inicjatyw społecznych (zwłaszcza tzw. ruchów miejskich); e) regionalizmu. Jeśli uznać, że celem reformy samorządowej było praktyczne zrealizowanie idei pomocniczości, to cel ten został osiągnięty. Jednak niewątpliwy sukces polskiej samorządności, który zmienił Polskę na lepsze, nie przełożył się na sukces polskiej samorządności rozumianej jako sfera harmonijnej współpracy wybieralnych władz lokalnych odpowiedzialnych wobec aktywnych społeczności. Struktury samorządu zdominowały życie lokalne, w wielu przypadkach urzędy stanowią największego pracodawcę, co ma negatywne oddziaływanie zarówno w sferze ekonomicznej, jak i społecznej. W tym sensie więc można mówić o częściowej porażce samorządności, która jest dzieckiem sukcesu reformy samorządowej.

Keywords

• samorząd terytorialny
• partycypacja
• budżet obywatelski
• ruchy miejskie
• rady osiedli
• jednostki pomocnicze