هنر و تمدن شرق (Sep 2021)
تصویرسازی آیینی_روایتی اسطورگی خدایان در نگاره‌های ایران پیش از تاریخ
Abstract
نگاره‌های تصویرسازی‌شده، روی ادوات مختلف، بخشی از هنرهای کهن ایران را تشکیل می‌دهد. واکاوی تاریخی سابقة این هنر را به پیش از تاریخ و مردمان ایران قدیم بازمی‌گرداند. از میان این نگاره‌ها، تصویر-نگاره‌های ویژه‌ای قابل تمییز است که به نظر می‌آید، در ضمن اینکه با تفکر و هدف بنیادین ویژه‌ای به تصویر درآمده‌اند، دارای مضامین نشانگی و فرهنگی خاصی نیز هستند. نگاره‌های نامبرده پیکره‌های شبیه‌سازی‌شده‌ای را نشان می‌دهد که در حال انجام نوعی حرکات موزون و معنادار هستند. دقت نظر در نقش‌ها، عناصر تصویری، پیکره‌های شبیه‌سازی‌شده و اعمالی که در این نگاره‌ها انجام می‌شود، منعکس‌کنندة این موضوع مهم است که این آثار برای خوانش، نیاز به مطالعة علمی، هنری و نیز فرهنگی عمیق دارند. مقالة حاضر قصد دارد به این مهم دست یابد. بر پایة این مطالعات و در تأویلی ژرف‌نگرانه، پیکره‌های یاد شده در حال انجام حرکات رقص‌گونه، فرا انسانی و اسطوره‌ای شناخته شده و بر همین اساس از این دست‌نگاره‌ها، با عنوان نگاره‌های تصویرسازی‌شده با رقص خدایان، یاد می‌شود. با خوانش تاریخی-هنری و نشانه‌شناختی تصاویرِ نگاره‌ها انسان‌‌ها در حال انجام حرکات موزون ویژه‌ای، موسوم به رقص خدایان، به مثابة متن فرهنگی-هنری دریافت می‌شوند. در این مداقه سؤال اساسی این خواهد بود که تولید و دوام فرهنگی-هنری این‌گونه از نگاره‌ها، در هنرهای تجسمی ایران پیش از تاریخ، چگونه توجیه‌پذیر است؟ از اهداف ویژة جستار حاضر مطالعة بخشی از فرهنگ و هنر ایران پیش از تاریخ، با اتکا به اسناد تاریخی-هنری و اتخاذ شیوه‌های نوین علمی است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تصویرسازیِ این‌گونه نقوش فراتر از تزیین صرف بوده و با مفاهیمی چون نماد، باورهای دینی-فرهنگی، اعتقادات و جهان‌بینی اسطوره‌ای و روایت‌های این مردمان، ارتباط عمیقی دارد. پژوهش حاضر از نوع کیفی بوده و با روش تبارشناسی تاریخی و رویکرد نشانه‌شناسی پدیدارها به نگارش در آمده است. شیوة اتخاذی این مقاله تحلیلی-تأویلی است و گردآوری داده‌ها با استفاده از منابع کتابخانه‌ای مهیا شده است.
Keywords
