Eskiyeni (Mar 2023)
Cusanus’ta İkinci Tanrı Olarak İnsan ve Ölçme Edimi
Abstract
Pek çok felsefe tarihçisi tarafından en önemli Alman düşünürler arasında konumlandırılan Nicolaus Cusanus Türkiyede felsefe çevrelerinde henüz hak ettiği tanınırlığa ulaşamamıştır. Oysaki Cusanus’un felsefi yazıları kendinden sonra gelen Descartes, Berkeley, Leibniz, Kant, Hegel gibi birçok modern filozofun düşüncelerinin tohumlarını barındırmaktadır. Bu sebeple Cusanus’a dair çalışmalar felsefe tarihinde özellikle Rönesans dönemi ve modern felsefeye geçiş için önemli bir durak noktasıdır. Buna rağmen Cusanus’un düşüncelerini inceleyen gerek yabancı dillerde gerek Türkçede kaynaklar sınırlıdır. 19. yüzyılın sonlarına doğru Cusanus üzerine çalışmalar başlamış ve son dönemlerde dünyada Cusanus’a olan ilgi artmıştır. Bu kaynaklarda Cusanus’un özgünlüğüne dair birbirinden farklı tezler ortaya konsa da onun bilgi teorisi ve bu teorinin çağdaş bir konu olarak öznellik felsefesiyle ilişkisi özellikle dikkat çekmektedir. Bunun da sebebi Cusanus’un kendi çağdaşlarından farklı olarak insan zihnine dair görüşleri sonucu bilme ediminde insanı merkez kılıp diğer her şeyi zihnin dolayımına sokmasıdır. Bu durumda insan şeyleri kendinde oldukları gibi değil de zihninin yapımı olan kavramsal dünyanın bir parçası olarak bilebilmektedir. Bu da insan zihnini, bilme ediminde merkeze koyan ama öte yandan onun bilgisini sınırlayan bir düşünce sistemdir. İnsan zihninin bu merkeziliği Cusanus’u insanı dünya üzerindeki ikinci bir tanrı olarak nitelendirmeye götürmüştür. İnsanın ikinci tanrı olarak nitelendirilmesindeki başlıca sebep bilme etkinliği ve bu etkinliğin özünde yatan ölçme edimidir. Ancak Cusanus’un özgünlüğünü ortaya çıkartan ikinci tanrı olarak insan anlayışı ile insan zihninin ölçme edimi arasındaki ilişkiye odaklanarak insanın bu dünya üzerindeki yaratıcılığına dair bir çalışma bulunmamaktadır. Bu makale ile literatürdeki söz konusu boşluğun doldurulması amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda Cusanus’un modern ve çağdaş felsefeyle ilişkilendirilen bilgi teorisindeki özgünlüğü, ikinci tanrı olarak insanın ölçme edimi ayrıntılı bir şekilde incelenerek gösterilecektir.
Keywords
