بررسی ویژگی‌های خشک‌سالی هواشناسی و هیدرولوژیکی و رابطه انتشار آن‌ها تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی در دشت اردبیل

Abstract

وقوع انواع خشک‌سالی که متأثر از تغییر عوامل اقلیمی و گسترش فعالیت‌های انسانی می‌باشد مدیریت منابع محدود آب را با مشکلات جدی‌تری روبه‌رو کرده است. در این پژوهش به‌منظور بررسی ویژگی‌های خشک‌سالی هواشناسی و هیدرولوژیکی و استخراج رابطه انتشار بین آن دو در حوضه مشرف به ایستگاه سامیان در دشت اردبیل از شاخص‌های SPI و SSI در مقیاس‌های مختلف زمانی استفاده شد. برای انجام این پژوهش، ابتدا میانگین بارش ماهانه منطقه موردمطالعه به‌کمک روش IDW استخراج شد. سپس با تشخیص نقطه تغییر، سری زمانی جریان به دو دوره قبل (طبیعی) و بعد (آشفته) از احداث سد مخزنی یامچی تقسیم و شاخص‌های SPI و SSI برای هر دوره محاسبه شدند. در دوره طبیعی، حدود 30 درصد مواقع خشک‌سالی هیدرولوژیکی حاکم بود ولی سهم خشک‌سالی و ترسالی هواشناسی در این دوره یکسان بوده است. با این‌حال در دوره آشفته، فراوانی وقوع خشک‌سالی هواشناسی کم‌تر از 30 درصد ولی فراوانی وقوع خشک‌سالی هیدرولوژیکی حدود 80 درصد بوده است. این موضوع تأثیر احداث و بهره‌برداری از سد یامچی را به‌خوبی نشان می‌دهد، چرا که در سال­های بعد از احداث سد رژیم هیدرولوژیکی رودخانه تحت تأثیر قرار گرفته و خشک‌سالی بیش‌تری را تجربه کرده است. با توجه به همبستگی بین شاخص‌های SPI و SSI در دو دوره طبیعی و آشفته، رابطه انتشار خشک‌سالی هواشناسی به هیدرولوژیکی از درجه سوم بوده است.

Keywords

• انتشار خشک‌سالی
• خشک‌سالی هواشناسی
• خشک‌سالی هیدرولوژیکی
• فعالیت‌های انسانی