Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi (Mar 2017)
Temettuat Defterlerine Göre Karadere Divanı
Abstract
Sınırlarının değişmesiyle birlikte Osmanlı Devleti’nin vergi toplama şeklinde ve oranlarında da değişiklik olmuştur. Özellikle, bozulan merkezi otorite ve yapılan savaşlarda alınan yenilgiler, hazinenin zayıflamasına neden olmuştu. Giriştiği ıslahat hareketlerinden istediği sonucu alamayan Osmanlı Devleti, kötü gidişi düzeltmek amacıyla zamanla bazı düzenlemeler yapmıştı. Bu düzenlemelerin en önemlilerinden biri de halktan alınacak vergilerdi. Toplanacak vergilerle hazineye girecek nakit para, devlet adamlarına iktisadi alanda planlı hareket etme fırsatı verecekti. 1844-1845 yıllarını kapsayan dönemde, devletin hâkim olduğu coğrafyada, halkın sahip olduğu arazi, emlâk, hayvan, eşya ve mal varlığının tespit edilerek vergilerin daha adil toplanması için “Temettuat Defteri” adında yeni bir kayıt çalışması başlatıldı. Temettuat Defterleri tutulduğu dönemin ekonomik ve sosyal durumunu gözler önüne sermesi bakımından özelikle tarih ve diğer bilim dallarına ışık tutmaktadır. Temettuat Defterlerinde, hanelerin bir senede elde ettiği gelir ve sahip olduğu mal varlığı hane reisi adına kayıt altına alınarak vergilendiriliyordu. Bu sayede defterde adı geçen kişilerin sahip oldukları meslek, işledikleri toprak miktarı ve nev’i, elde edilen ürün miktarı ve hayvan sayıları merkeze kadar ulaştırılmış oluyordu. Çalışmamıza konu olan, günümüzde Sakarya ili, Adapazarı ilçesinin 20 km kuzeyinde bulunan Karadere Mahallesi’nin 1844 (Hicri 1260-1261) senesine ait Temettuat Defteri, Başbakanlık Osmanlı Arşivinde BOA, ML. VRD. TMT. 4183 sayısı ile kayıtlıdır. O dönemde Karadere Divanı 67 hanenin bulunduğu, kazanın diğer divanlarına göre oldukça büyük yerleşim birimi konumundaydı. Kandıra- Adapazarı yolu üzerinde olan Karadere Divanı, Kaymas kazasının en kalabalık Müslüman yerleşim birimiydi.
Keywords
