Robert L. Van Nice, Saint Sophia in Istanbul, an architectural survey, (The Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies-Trustees for Harvard University), Washington, D. C. tz. (1966) Installment I. [Kitap Tanıtımı]

Abstract

Hakkında şimdiye kadar hayli kitap ve makale yazılmış olan Ayasofya'nın rölövelerini çizmeğe de çalışanlar olmuş, fakat böyle bir büyük işi istenilen doğruluk ve hassaslık ile ortaya koyabilen çıkmamıştır. Sultan Abdülmecid'in emri ile 1847 - 1849 yıllarında Ayasofya'da büyük ölçüde bir tamir faaliyeti yapan İsviçreli mimar G. Fossati (1809 - 1883) burada çalıştığı sıralarda binanın bir rölövesini yapmağa yarayacak notları almıştı. Fakat bu notlardan ve desen taslaklarından sadece bir kısmı büyük boyda renkli resimler ile dolu bir albümün basılmasında faydalı olmuş, daha sonraları da bu rölövelerden bazıları bir sergide teşhir edilmiş, bu vesile ile de ince bir broşür yayınlanmıştır. Fossati, tamir için Ayasofya'da çalıştığı sırada, hazır kurulmuş iskelelerden faydalanan ve özel bir izinle rahatça bu büyük yapıyı inceleyen Prusyalı mimar W. Salzenberg (1803 - 1887) de 1848’de aldığı ölçü ve notların yardımı ile bazı desenler yayınlamıştı. Ayasofya'nın daha bu tamirden önce, 1834’de tanınmış Fransız mimar ve seyyahı Ch. Texier ile 1835 de Rus mimari N. Efimov ise rölövelerini yapmağa çalışmışlardı. Oldukça hassas plan, kesit, detay etüdlerinin çizilmesi işi ile ciddi olarak ilk ilgilenen, sonraları İstanbul’un şehir planı için uzun yıllar aramızda bulunan ve şehircilik uzmanı olarak büyük şöhreti olan Fransız H. Prost olmuştur. Prost, henüz hayata atı lan genç bir mimar olarak 1905 - 1907 yıllarında İstanbul’a gelerek uzunca süreler Ayasofya'da çalışmış, ölçüler almış ve bunların yardımı ile devri için çok başarılı ve başarılı olduğu nisbette de gösterişli rölöve levhalar meydana getirmiştir.