Jaś i Małgosia w XXI wieku. O trawestacjach uwspółcześniających baśni w najnowszej literaturze polskiej

Abstract

Artykuł prezentuje zjawisko modernizacji wątków folklorystycznych w polskiej literaturze najnowszej. Genettowskie ujęcie trawestacji oraz powiązana z nią modernizacja diegetyczna stanowią teoretyczną podstawę refleksji. Analizie poddano trzy utwory uznanych autorów (Leszka K. Talki, Jacka Dukaja oraz Mariusza Sieniewicza), które choć odwołują się do tego samego intertekstualnego hipotekstu – bardzo dobrze znanego wątku ATU 327 a (Jaś i Małgosia), mają jednak różnych odbiorców. Pozwala to pokazać, jak szeroki zakres możliwości daje modernizacja baśni: od stylu, przez konstrukcję świata przedstawionego, przebieg fabuły aż po interpretację. Zabieg ten może służyć nie tylko przybliżeniu tradycyjnych wątków współczesnemu czytelnikowi, ale także kompensacji i terapii, a także podjęciu problematyki metaliterackiej oraz krytyki społecznej. Omawiany wątek, po uwspółcześnieniu, promuje różnorodne wartości: zarówno konserwatywne, jak i lewicowe. Należy podkreślić, że zniesienie dystansu między odbiorcą a światem przedstawionym jako konsekwencję modernizacji baśni równoważą fabularne i narracyjne sposoby odbudowywania go, co osłabia grozę folklorystycznego hipotekstu.

Keywords

• Jaś i Małgosia
• baśnie
• intertekstualność
• trawestacja
• retelling
• polska literatura najnowsza