ارزیابی تحمل به تنش خشکی دوره رشد زایشی در برخی از ژنوتیپ‌های گندم (.Triticum aestivum L) با استفاده از شاخص‌های تحمل و حساسیت به تنش خشکی

Abstract

این بررسی به منظور تعیین حدود حساسیت و تحمل به تنش کمبود رطوبتی ژنوتیپ‌های گندم به شرایط آبیاری کامل و کمبود رطوبتی در دوره زایشی اجرا شد. تعداد هشت ژنوتیپ حاصل از برنامه به‌نژادی اقلیم سرد کشور که دارای تیپ رشد زمستانه در مقایسه با ارقام اروم، میهن و زارع به‌عنوان شاهد بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال زراعی 1395-1393 در دو شرایط آبیاری کامل و کمبود رطوبتی در دوره زایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق مشهد مورد مقایسه قرار گرفتند. در این تحقیق از 14 شاخص ارزیابی تنش به‌ترتیب شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص تحمل (TOL)، شاخص بهره‌وری متوسط (MP)، شاخص میانگین هندسی بهره‌وری (GMP)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص تحمل به تنش تعدیل‌یافته (MSTI)، شاخص پایداری عملکرد (YSI)، شاخص عملکرد (YI)، شاخص خشکی (DI)، شاخص تحمل غیرزیستی، (ATI) شاخص درصد حساسیت به تنش (SSPI)، شاخص محصول در تنش و بدون تنش (SNPI) و درصد کاهش عملکرد (RE) استفاده گردید. در مجموع شاخص‌ها پنج شاخص میانگین هندسی بهره‌وری (GMP)، تحمل به تنش (STI)، میانگین بهره‌وری (MP)، میانگین هارمونیک (HM) و شاخص تحمل به تنش تعدیل‌یافته (MSTI) با احتمال 99 درصد بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش نشان دادند و به‌عنوان برترین شاخص‌های متحمل به خشکی در این بررسی مشخص شدند. ژنوتیپ هشت که بالاترین مقدار را در این پنج شاخص داشت به‌عنوان متحمل‌ترین ژنوتیپ در شرایط تنش شناسایی گردید. ارقام شاهد به لحاظ عملکرد و تحمل به تنش خشکی در قیاس با ژنوتیپ هشت جایگاه مناسبی نداشتند. در شرایط تنش خشکی ژنوتیپ هشت بیشترین عملکرد را با 5176 کیلوگرم در هکتار به خود اختصاص داده و در رتبه میانگین شاخص‌های این تحقیق رتبه اول را داشت. ژنوتیپ 9 نیز از لحاظ عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی با 5079 کیلوگرم در هکتار و رتبه دوم در میانگین شاخص‌های این تحقیق به‌عنوان بهترین ژنوتیپ متحمل به خشکی بعد از ژنوتیپ 8 قرار گرفت.

Keywords

• ارقام
• رطوبت
• شاهد
• عملکرد