مطالعات قرآن و حدیث (Feb 2019)
تحلیل روایت شناسی ساختاری مکالمات میان مستکبرین و پیروان آنها در قرآن کریم
Abstract
روایت‌شناسی یکی از علوم نسبتاً جدید در حوزه نقد ادبی است که از علم زبان‌شناسی مشتق شده است. این علم به بررسی فنون و ساختار روایت‌ها می‌پردازد و از این طریق، درصدد یافتن دستور زبان روایت است. استفاده از روش‌ها و نظریات مطرح شده در روایت‌شناسی، می‌تواند تحلیل بهتر و دقیق‌تری از داستان‌های قرآنی به دست دهد و جلوه‌های جدیدی از زیبایی و اعجاز قرآن را روشن سازد. یکی از موقعیت‌هایی که به‌صورت داستانی در قرآن بیان شده، مکالماتی است که بین مستکبرین و پیروان آنها در روز قیامت صورت می‌گیرد. هدف اصلی این مطالعه، استفاده از نظریات مطرح شده در این علم برای تحلیل روایت‌شناختی این فضای داستانی و شناسایی جنبه‌هایی جدید از صفات مستکبرین است. روش این مطالعه توصیفی ـ تحلیلی با رویکرد روایت‌شناسی ساختارگرا می‌باشد. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که این دو فراز که در دو سوره مختلف قرار دارند، از نظر روایی دارای ساختار مشابه گفتگو محور هستند. استفاده از کارکرد روایتی در اکثر مقاطع داستان و کارکرد ایدئولوژیکی در انتهای روایت تأکیدی است بر این امر که بدون برداشت نکات هدایتی و ایدئولوژیک از داستان‌ها، مطالعه و شنیدن آنها امر بیهوده و بی‌نتیجه‌ای است. همچنین پرش‌های زمانی معدودی که در داستان وجود دارد، نشان‌دهنده مسئولیت‌ناپذیری مستکبران و پیروان آنها است.
Keywords
