ZAHARYA’NIN HİCÂZ MAKAMINDAKİ BEŞ ESERİNİN MAKÂMSAL AÇIDAN İNCELENMESİ

Abstract

Türk müziği besteciliğine bilhassa azınlık ve gayri müslim bestekârların önemli katkıları olmuştur. Bunların içinde Rum bestekârların katkısı yadsınamaz. Bu araştırma, XVIII. yüzyılda yaşamını sürdürmüş Türk Mûsikîsi’nin saz, icra ve bestecilik tarafıyla öne çıkan, klasik Türk mûsikîsinin en önemli azınlık bestekârlarından aynı zamanda Mir Cemil olarak bilinen Zaharya’nın Hicâz makamı eserlerindeki makam işleyişini ve anlayışını anlamak ve müzik araştırmacılarına sunmak maksadıyla yapılmıştır. Türk müziği repertuvarı açısından bizlere kaynaklık eden TRT repertuvarı, Devlet koro arşivleri ve internet nota kaynakları gibi çeşitli kaynaklar üzerinde araştırmalar yapılarak bestecinin Hicâz makamındaki günümüze kadar gelen beş eserine ulaşılmıştır. Elde edilen notaların okuma güçlüğü ve bazı bölümlerinin anlaşılmaması nedeniyle eserler finale programı bilgisayar programıyla tekrar yazılmıştır. Notaların yazımı Arel-Ezgi-Uzdilek nazariyatından istifade edilerek ve bu sistem dikkate alınarak yapılmıştır. Kaynaklardan edinilen bilgilerde eserlere içerik analizi yöntemi uygulanarak incelenmiştir. Öncelikle sınırlı bir şekilde ulaştığımız Zaharya’nın hayatı hakkında giriş kısmında kısa bilgiler verilmiştir. İnceleme kısmına geçmeden önce eserler kıymetli icracılar tarafından dinlenilip, eserlerin nağme yapısı özümsenerek icrası tarafımızca yapılmış ve meşkedilmiştir. Daha sonra eserlerin makamsal açıdan incelemesi dizi, seyir özelliği, kullanılan makamsal geçkiler ve ses alanları dikkate alınarak inceleme yapılmıştır. Sonuç bölümünde Zaharya’nın Hicâz makamını işleyiş biçimi ortaya konmuştur. Zaharya’nın Hicâz makamındaki besteleri için yapılan çalışmanın farklı makam ve eserlerinin üzerinde de yapılması tavsiye edilmektedir.

Keywords

• müzik
• zaharya
• hicâz
• makam
• seyir