ارائة مدل علّی تأثیر جهت‌گیری‌های انگیزشی و فشارآورهای تحصیلی بر خودکارآمدی پژوهشی: نقش واسطه‌ای روحیة پژوهشی

Abstract

هدف این پژوهش بررسی نقش واسطه‌ای روحیة پژوهشی در رابطه میان جهت‌گیری‌های انگیزشی و فشارآورهای تحصیلی با خودکارآمدی پژوهشی در راستای ارائة یک مدل علّی برای روابط بین متغیرهای پژوهش بود. روش پژوهش، توصیفی- همبستگی با آزمون مدل معادلات ساختاری و جامعة آماری شامل همة دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه خوارزمی‌ در سال تحصیلی 99-1398 بود که برای انتخاب گروه نمونة آماری به تعداد قابل کفایت برای آزمون مدل با توجه به نظر لوهلین و بیاوجیان (2016) در ازای هر متغیر 15 نفر نمونه در نظر گرفته شد. 280 نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای انتخاب شدند و به‌منظور گردآوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های خودکارآمدی پژوهشی صالحی (1389)، انگیزش پژوهشی صالحی (1390)، روحیة پژوهشی شیرزاد و همکاران (1395) و فشارآورهای تحصیلی کامکاری و همکاران (1389) استفاده شد. تحلیل‌ها به روش مدل‌سازی معادلات ساختاری با استفاده از 22 SPSS و آموس 24 AMOS انجام شدند. نتایج نشان داد مدل پیشنهادی با داده‌های این پژوهش برازش مناسب و مطلوبی دارد (044/0=RMSEA، 99/0=GFI، 96/0=AGFI، 997/0=CFI). جهت‌گیری‌های انگیزش درونی پژوهشی و انگیزش بیرونی پژوهشی دارای اثر مثبت بر روحیة پژوهشی و خودکارآمدی پژوهشی بودند. بی‌انگیزگی پژوهشی دارای اثر مستقیم و منفی بر روحیة پژوهشی بود؛ اما دارای اثر مستقیمی‌ بر خودکارآمدی پژوهشی نبود. فشارآورهای تحصیلی اثر مستقیمی‌ بر روحیه و خودکارآمدی پژوهشی نداشتند. همچنین اثر مستقیم روحیة پژوهشی بر خودکارآمدی پژوهشی مثبت و معنادار بود. نتایج غیرمستقیم مسیرها نشان داد که جهت‌گیری‌ انگیزش درونی و بی‌انگیزگی پژوهشی با میانجی‌گری روحیة پژوهشی اثر غیرمستقیم بر خودکارآمدی پژوهشی دارند؛ اما جهت‌گیری‌ انگیزش بیرونی پژوهشی و فشارآورهای تحصیلی با میانجی‌گری روحیة پژوهشی اثر غیرمستقیم بر خودکارآمدی پژوهشی نداشتند. 46 درصد از پراکندگی نمرات روحیة پژوهشی و 16 درصد از پراکندگی نمرات خودکارآمدی پژوهشی به وسیله جهت‌گیری‌های انگیزش پژوهشی و فشارآورهای تحصیلی تبیین شد. یافته‌ها با نتایج پژوهش‌های مشابه قبلی هم‌خوانی داشت وگامی‌ مهم برای تبیین عوامل موثر بر خودکارآمدی پژوهشی و همچنین به عنوان الگویی مناسب برای طراحی برنامه‌های جامع مؤثر بر پژوهش است.

Keywords

• جهت‌گیری‌های انگیزشی
• فشارآورهای تحصیلی
• روحیة پژوهشی
• خودکارآمدی پژوهشی