İlahiyat Akademi (Jun 2022)
Kur’ân-ı Kerim Eğitim ve Öğretiminde Mükâfat ve Ceza
Abstract
Eğitim ve öğretimde başarı için doğru bir süreç yönetimi, bunun için ise okul idaresi, öğrenci, veli, müfredat gibi birçok bileşenin uyum ve ahenk içinde çalışması gerekmektedir. Bu bileşenler içinde disiplin uygulamalarının dolayısıyla mükâfat ve cezanın da yeri vardır. Günümüzde öğrencilerin alışkanlıklarından öğrenme biçimlerine kadar birçok hususun değişmesi ve ebeveyn otoritesinin zayıflaması gibi nedenlerle teşvik edici ya da caydırıcı müeyyidelere ihtiyaç daha da artmaktadır. Eğitimde motivasyon amacıyla daima yer verilen mükâfat ve cezaya suçluların cezalandırılması ve başarılı insanların takdir edilmesi gibi yollarla hayatın birçok alanında da yer verildiği görülmektedir. Hatta Kur’ân-ı Kerim’de insanların iki cihan saadetini temin maksadıyla ortaya konan emir ve yasaklara riayet edip etmemenin sonucu olarak sunulan cennet ve nimetleriyle cehennem ile azabı da mükâfat ve ceza kapsamında değerlendirilebilir. Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Kur’ân okumaya ve onu öğrenip öğretmeye yönelik hadis-i şerifleri de Kur’ân-ı Kerim eğitim ve öğretiminde takdir ve teşvikin yerini hatırlatması bakımından dikkate değerdir. Eğitimde övgü dolu sözlerle talebeyi takdir ve teşvik etmenin gereğine vurgu yapan klasik eğitimci ve düşünürlerimiz, çocuğun terbiyesi ve başarısı için takdir kadar cezaya da yer verilmesine işaret etmişlerdir. Osmanlı döneminde bazı talimatname ve yönetmeliklere yansıyan mükâfat ve ceza uygulamalarına günümüz disiplin yönetmeliklerinde de yer verilmeye devam edilmektedir. Genel olarak bütün anlamlarıyla mükâfatın eğitim- öğretim sürecini daha güzel ve verimli kılacağı cezanın ise bu verimi düşüreceği dolayısıyla söz konusu süreç bakımından mükâfatın kullanımının önemli ve değerli olduğu ancak ceza kullanımı noktasında çok dikkatli olunması gerektiği ifade edilebilir. Böyle olmakla birlikte teoriden uygulamaya, kişiden kişiye değişkenlik arz eden bu hususta herkesin üzerinde ittifak ettiği bir kuramdan söz etmek zordur. Zira en yaygın görüşlerden biri olan ödülün motivasyonu artırdığı kanaatinin aksini iddia edenler de vardır. Tarihte eğitimin diğer türlerinde olduğu gibi Kur’ân eğitiminde de birçok farklı teşvik edici araca ve cezâî müeyyideye baş vurulmuştur. Öğretici ve öğrencinin aktif bir şekilde katılımını gerektiren, dolayısıyla hoca-talebe iletişiminin çok ön plana çıktığı bir ders olarak Kur’ân-ı Kerim dersi, belli bir disiplin anlayışına ihtiyaç duymaktadır. Bu disiplin anlayışı içinde mükâfata özellikle takdir ve teşvik dolu sözlere yer vermenin ayrı bir değeri vardır. Ancak ister psikolojik ister fiziki her türüyle cezanın kullanımı ise çok daha hassas olmayı gerektirmektedir. Özellikle insan onurunu zedeleyen ve muhatabın Kur’ân’a ve dine karşı olumsuz duygular beslemesine sebep olan cezalardan uzak durmak gerektiği izahtan varestedir. Müslümanlar için öğrenilmesi zorunlu olan kutsal kitabın öğretim süreçlerinin ayrıntıları içinde önemli bir yer tutan mükâfat ve ceza bahsinin ele alınacağı bu makalede öncelikle meselenin mahiyeti ortaya konularak bazı görüşler değerlendirilecek daha sonra konunun durumu Kur’ân eğitim ve öğretim süreçleri açısından ele alınacaktır.
Keywords
