Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Dec 2019)
Türkiye J- Eğrisi: Ticaret Dengesi ve Reel Döviz Kuru İlişkisi
Abstract
Bu çalışmada, Türkiye’de dış ticaret dengesi ile reel döviz kuru arasındaki ilişki 1992:01- 2015:12 verileriyle incelenmiştir. Türkiye ve yüksek gelir grubundaki beş gelişmiş ticaret partneri ülkenin Almanya, İspanya, İtalya ve ABD reel döviz kuru, gelir etkileri ve ticaret dengelerini analiz etmek üzere reel efektif döviz kuru, sanayi üretim endeksi ve ihracatın ithalatı karşılama oranı değişkenleri kullanılmıştır. Bu çalışmada, seçilmiş ticaret ortakları ile Türkiye dış ticaretine ve döviz kuru politikası ilişkisi incelenmiştir. Bu bağlamda sadece paranın devalüasyonu, ticaret açığının ortadan kaldırılması için yeterli değildir. J-eğrisi hipotezini ve Marshall Lerner durumunu inceleyen çalışmalarda farklı modeller ve ekonometrik teknikler kullanılmıştır. Farklı bakış açıları ile bu makaleler farklı sonuçlar bulmuştur. Bazıları j-eğrisi hipotezini destekleyen kanıtlar bulurken, bazıları ise ampirik verilere göre yeterli kanıt bulamamıştır. Ancak, ayarlama gecikmesi nedeniyle döviz kuru değişikliklerinin ticaret dengesi üzerindeki etkileri anlık değildir. Nitekim, ilk başta ticaret dengesi kötüleşecek ve iyileşme ancak gecikmeler gerçekleştikten sonra gelecektir. Hem iç hem de dış piyasaların tepkileri döviz kurundaki değişimin etkisini belirlemektedir. İthalat-ihracat esnekliklerinin toplamı Marshall Lerner koşulunun üzerindeyse, açık azalmaktadır. Marshall-Lerner koşulu karşılanırsa, para devalüasyonu/revalüasyonu uzun vadede ticaret dengesini iyileştirecektir. Bu çerçevede, ticaret dengesinin kısa vadeli ve uzun vadeli esnekliklerini ve para revalüasyonu/devalüasyonunu araştırmak için eşbütünleşme testleri uygulanmaktadır. Ampirik bulgular uzun vadede döviz kuru ve dış ticaret dengesinin bir ilişkisi olduğunu göstermektedir. İnceleme döneminde için eşbütünleşme testlerinin sonuçları, devalüasyon/revalüasyonun ticaret dinamikleri üzerinde uzun vadeli etkileri olduğunu ve kısa bir süre için Türkiye için j-eğrisi paterni olduğunu göstermektedir. İnceleme döneminde J eğrisi çok kısa bir süre geçerli olmuştur. Reel efektif döviz kuru ile dış ticaret dengesi arasında ve beş gelişmiş ülkenin ulusal gelirler düzeyleri ile dış ticaret dengeleri arasında Granger nedensellik testlerine göre, Türkiye'nin gelir dengesi ile ticaret dengesi, reel efektif döviz kuru ve yabancı gelir düzeyleri arasında iki yönlü ilişkiler bulunmaktadır. Öte yandan, Türkiye’de dış ticaret dengesinden ulusal gelir düzeyine doğru tek yönlü nedensellik bulunmaktadır.
