İlahiyat Tetkikleri Dergisi (Jun 2018)
A Contrubition from Outside to the Field of New Ilm al-Kalam: Milasli Ismail Hakki’s Views
Abstract
Yeni İlm-i Kelâm’a Alan Dışı Bir Katkı: Milaslı İsmail Hakkı’nın GörüşleriXIX. yüzyılın sonlarından itibaren, başta Kelâm olmak üzere İslâm düşüncesinin çeşitli alanlarında yenilik arayışlarına gidilmiştir. Kelâm ilminin metot ve içeriği hakkındaki tartışmalar bu ilmin yenilenmesindeki gerekliliği iyice belirginleştirmiştir. Batı dillerinden yapılan bazı tercümeler ve bu tercümeler paralelinde yazılan eserlerin İslâm’a zıt bilgiler içermesinin sonucu olarak, İslâm’ı yeniden ifade etmenin gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu amaçla yeni bir dil ve metot kullanmak ve bu alanda felsefenin imkânlarından istifade etmek kaçınılmaz olmuştur. Kelâm ilminin dine yöneltilen saldırıları püskürtülebilmesi için yeni felsefeden ve onun metotlarından istifade etmesi gerekli idi. Böylece öncülüğünü İzmirli İsmail Hakkı’nın yaptığı “Yeni İlm-i Kelâm” hareketi doğmuştur. Bu yaklaşımda Kelâm’ın konularına günümüz dünyasında tartışılan din-devlet ilişkileri, sekülerizm, insan hakları, kadın sorunu, ırkçılık, sömürgecilik, açlık, inanç ve düşünce hürriyeti gibi pek çok konu girmiştir. Kelâmın insan yorumuna dayanan bir ilim olması bu ilmin yorumunun donanım sahibi herkese açık olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda tabip olan Milaslı İsmail Hakkı’nın kendisinde bu cesareti bulması ve Anglikan Kilisesinin sorularına bir kitap yazarak cevap vermesi kayda değerdir. Onun eseri farklı yaklaşımlar göstermesi bakımından önemlidir. O, Klasik Kelâm kaynaklarını kullanmadan Kur’an merkezli bir yaklaşım sergilemiştir. İslâm’ın fıtriliği, iman-amel ilişkisi, farklı dinlere yaklaşım ve İslâm’ın ilme verdiği önem onun temel konularındandır. Özellikle ibadetlerin hikmetleri, psikolojik ve ahlaki boyutlarını incelemesi kayda değerdir.
Keywords
