ارتباط تغییر ضریب رواناب سطحی با تغییر کاربری/پوشش اراضی حوضه سامیان استان اردبیل

Abstract

هدف: برنامه‌ریزی منابع آب در کشورهای مختلف جهان بر اساس پتانسیل منابع سطحی انجام می‌شود. هدف از پژوهش حاضر، تعیین تغییرات کاربری اراضی/ پوشش اراضی در حوزه سامیان اردبیل و نیز ارزیابی تغییرات ضریب رواناب در این حوضه است.روش و داده: در این پژوهش ابتدا کاربری اراضی برای چهار دوره زمانی از سال 1371 تا 1395 توسط نرم‌افزار ENVI به دست آمد. برای بررسی تغییرات کمی آب، 5 ایستگاه هیدرومتری و 32 ایستگاه باران‌سنجی در داخل حوضه انتخاب شد و ضریب رواناب ایستگاه‌های هیدرومتری به دست آمد. سپس برای تعیین معنی‌داری تغییر در داده‌های میانگین ضریب رواناب از آزمون واریانس یک‌طرفه و آزمون توکی استفاده شد.یافته‌ها: در سال‌های مورد مطالعه کاربری مرتع با 9/75 درصد کاهش بیش‌ترین تغییر را داشته است، همچنین کاربری کشاورزی آبی با 45/8 درصد افزایش، بیش‌ترین افزایش در کاربری را داشته است. کاربری مسکونی در تمام دوره‌ها افزایش داشته و نسبت به دوره اول 42/1 درصد افزایش دارد. کشاورزی دیم نیز با 3/29 درصد در دوره‌های مورد مطالعه با افزایش روبه‌رو بوده است. در همه ایستگاه‌های مورد مطالعه به‌جز ایستگاه نیر مقدار Sig کم‌تر از 0/05 بود که بیانگر وجود معنی‌داری در داده‌های مربوط به ضریب رواناب در ایستگاه‌های مورد مطالعه در طول دوره مطالعاتی است.نتیجه‌گیری: در ایستگاه‌های سامیان، آلادیزگه، آتشگاه و گیلانده تغییرات ضریب رواناب کاهشی بوده که به معنای کاهش دبی در رودخانه در طول دوره پژوهش است؛ ولی در ایستگاه نیر تغییر معنادار وجود ندارد.نوآوری، کاربرد نتایج: در مجموع نتایج می‌تواند در تحلیل کمی ارتباط تغییر کاربری اراضی و تغییرات ضریب رواناب سطحی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین می‌توان بر اساس میزان کاهش اراضی طبیعی، مقدار افزایش شدت رواناب و سیل‌خیزی را پیش‌بینی نمود. علاوه بر این، آمایش سرزمین و مدیریت اراضی و نیز اطلاع از میزان، شدت و تغییرات مکانی پتانسیل تولید رواناب پیش‌نیاز برنامه‌ریزی برای کنترل رواناب است.

Keywords

• کمیت آب
• تحلیل تغییرات
• سنجش از دور
• تولید رواناب
• کاربری اراضی