Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Dec 2019)
Yeni Bulunan Bir Selçuklu Kitabesi: İç Karaarslan Mescidi Kitabesi
Abstract
Türk sanatının en özgün yorumları Selçuklu dönemine aittir. Bilhassa Anadolu Selçukluları inşa ettikleri mimari eserlerin estetik ve sade görünümünün yanı sıra kitabe üslupları ile de dikkat çekmektedirler. Hemen hemen her eserin bir kitabesi mevcuttur. Bunların bir kısmı günümüze kadar sağlam bir şekilde gelmiştir. Fakat bir kısmı zamanımıza ulaşamamıştır. Yine bir kısmı da tahrip olmuş bir vaziyette, bazen ait olduğu yapıyla lokasyon bağı olmayan yerlerde bulunmuştur. Medrese, camii, kervansaray, türbe vb yapıların kitabeleri bu mekânların yapım ve onarımı, banisi ve ustası hakkında bilgi verir. Ayrıca dönemin siyasi, sosyal, iktisadi ve kültürel durumu hakkında epigrafik arşiv malzemesi niteliğinde çıkarımlarda bulunmak için gerekli ayrıntıları da ihtiva etmektedirler. Bu yüzden kitabeler, tarih ve sanat tarihi gibi sosyal bilimler için önemli bir tarihi belge niteliğindedirler. Anadolu Selçuklu dönemi yapı tiplerinden biri de mescitlerdir. Mescitler şehir dokusu içerisinde mahalle aralarında inşa edilen, vakit namazlarının kılındığı, küçük ölçekli mütevâzî yapılardır. Mescitler kubbeyle örtülü kübik bir harimden oluşanlar, kubbeli harimin önünde bir ön mekanı olanlar ve kubbeli harimin önünde veya yanında türbe ya da tekke odası olmak üzere üç farklı plan şeması gösterirler. İç Karaarslan Mescidi bu gruplandırmada birinci grup içerisine yer alan, kare planlı, kübik gövdeli ve üzeri tromplara oturan kubbe ile örtülü bir harimden oluşmaktadır. Mescidin inşasında temelde taş, beden duvarlarının üst kısmında kubbeye geçiş tromplarında ve kubbesinde tuğla malzeme kullanılmıştır. Mabedin en önemli kısmı alçı ve çini ile bezenmiş mihrabıdır. Yapıya ait herhangi bir kitâbe olmadığından araştırmacılar tarafından mescit 12. yüzyılın ilk yarısına, 13. yüzyılın ilk çeyreğine, ortalarına, sonlarına ve 14. yüzyılın başlarına olmak üzere farklı zaman dilimlerine tarihlendirilmiştir. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1990 yılında yapılan restorasyon esnasında mescidin mihrabında sıva altına kırık halde istif edilmiş çini kitâbe parçaları ortaya çıkartılmıştır. Bu parçalar daha sonra Sahib Ata Vakıf Müzesi’ne nakledilerek muhafaza altına alınmıştır. İki satır halinde istif edilmiş, bazı parçaları kayıp, çok parçalı çini kitâbe üzerinde yapmış olduğumuz çalışma neticesinde bir metin oluşturulmuştur. Bu makalede İç Karaaslan Mescidinin kitâbesi ilk defa okunarak, transkripsiyonu ve anlamı verilerek değerlendirilmeye çalışılmıştır.
