Pizhūhish/hā-yi Irtibāṭī (May 2019)
تحلیل نشانه‌شناسی برنامه‌های کودک و نوجوان تلویزیون جمهوری اسلامی ایران در دهه‌های 60 و 70 (مطالعه موردی: کارتون‌های قصه‌های مجید، مدرسه موش‌ها، دنیای شیرین و قصه‌های تا‌به‌تا)
Abstract
مناسبات قدرت در دهه‌های 60 و 70 در ایران، متأثر از وقوع انقلاب اسلامی دچار تغییراتی شده است. نظام‌های نشانه‌ایِ متعارضی را می‌توان شناسایی کرد که حول روابط و مناسبات قدرت در ایران انقلابی ایجاد شدند و زندگی اجتماعی کودکان را تحت تأثیر قرار دادند. در مطالعه حاضر با به‌کارگیری چارچوب امر سیاسی و نظریه فرهنگی کودک در روش نشانه‌شناسی پرس، به واسازی نظام‌های نشانه‌ای و منازعه معنایی حاصل از آنها در برنامه‌های کودک و نوجوان تولید تلویزیون ایران در گذر از دو دهه پس از پیروزی انقلاب پرداخته شده است؛ تا از این طریق، گفتمان هویتی هژمونیک در هر دهه به دست آید. یافته‌ها نشان می‌دهد؛ در متن دهه 60 غلبه با نمادهای اسلامی ـ انقلابی بود که حول ضدیت با مصرف‌گرایی، ساده‌زیستی و همبستگی اجتماعی در دل روابط خانوادگی و آموزشی نظم می‌یافت. نظام نشانه‌ای در حاشیه و پنهانِ اجتماعی، با القای هویت انقلابی در تضاد با دیگری (غرب)، کودکان را آماده پذیرشِ روابط اقتدارآمیزِ مبتنی بر سلطه ساخت و در دهه70 غلبه نظام نشانه‌ای مدرن در برابر سنتی، اقتدار پدرسالارانه را درهم شکست و روابطی با منطق گفتگو را بر نظام روابط خانوادگی حاکم ساخت. هویت مخاطبان شناور در برداشتی متناقض و متضاد از محور ابژگی و سوژگی قرار گرفت و دستیابی به مفهوم کودکی را غیرممکن ساخت.
Keywords
