پژوهش‌های حفاظت آب و خاک (Jun 2022)
ارزیابی پایداری خاکدانه‌ها تحت تاثیر کاربرد ترکیبات نفتی در خاک‌های با بافت مختلف
Abstract
چکیدهسابقه و هدف: آلودگی‌های نفتی یک پیامد اجتناب‌ناپذیر حاصل از افزایش سریع جمعیت و فرایند صنعتی شدن هستند که انتشار آن‌ها در خاک می‌توانند بر بسیاری از ویژگی‌های خاک به‌ویژه پایداری خاکدانه‌ها موثر باشند. توزیع اندازه ذرات و پایداری خاکدانه‌ها از ویژگی‌های اصلی فیزیکی خاک هستند که بررسی این شاخص‌ها، پایه و اساس استراتژی‌های حفاظت خاک بوده و از پارامترهای بسیار مهم در شناسایی وضعیت ساختمان خاک می‌باشند. ایران کشوری نفت‌خیز است و تاکنون اثر ترکیبات نفتی مختلف بر پایداری خاکدانه‌ها و شاخص‌های پایداری شامل میانگین وزنی و هندسی قطر خاکدانه‌ها در خاک‌های با بافت مختلف بررسی نشده است. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی اثر سطوح مختلف نفت خام، نفت سفید و گازوئیل به عنوان سه ماده نفتی پر مصرف بر پایداری خاکدانه‌ها در سه خاک با بافت‌های لوم رسی، لوم شنی و شن لومی است.مواد و روش‌ها: در این پژوهش تاثیر سطوح صفر، 5/1، 3 و 5/4 درصد نفت خام، نفت سفید و گازوئیل بر پایداری خاکدانه‌ها در خاک‌های لوم رسی، شن لومی و لوم شنی در قالب طرح کاملا تصادفی در یک آزمایش فاکتوریل بررسی شد. شاخص‌های پایداری مورد مطالعه شامل میانگین وزنی و هندسی خشک و تر قطر خاکدانه‌ها بودند که به ترتیب با استفاده از روش‌های الک خشک و تر اندازه-گیری شدند. نتایج حاصل از پژوهش با استفاده از نرم‌افزارهای آماری EXCEL و SAS تجزیه و تحلیل و میانگین‌های مربوط به اثر جداگانه و برهمکنش‌های هر یک از تیمارها با استفاده از آزمون چند دامنه‌ای دانکن در سطح معنی‌داری 5 درصد مقایسه شدند.یافته‌ها: نتایج نشان داد میانگین وزنی خشک قطر خاکدانه‌ها در خاک‌های شن لومی و لوم شنی به طور معنی‌داری به ترتیب به میزان حدود 72 و 56 درصد و میانگین هندسی خشک قطر خاکدانه‌ها در این خاک‌ها به ترتیب به میزان حدود 78 و 69 درصد کمتر از خاک لوم رسی بود. همچنین میانگین وزنی خشک قطر خاکدانه‌ها در خاک‌های تیمار شده با نفت سفید و گازوئیل در مقایسه با خاک‌های تیمار شده با نفت خام به ترتیب به میزان حدود 17 و 25 درصد و میانگین هندسی خشک قطر خاکدانه‌ها به ترتیب به میزان حدود 22 و 35 درصد بیشتر بود. میانگین وزنی تر قطر خاکدانه‌ها در خاک شن لومی در مقایسه با خاک‌های لوم رسی و لوم شنی به طور معنی-داری و به ترتیب به میزان حدود 20 و 35 درصد و میانگین هندسی تر قطر خاکدانه‌ها به ترتیب به میزان حدود 91 و 12 درصد بیشتر بود. همچنین میانگین وزنی تر قطر خاکدانه‌ها در خاک‌های تیمار شده با نفت سفید و گازوئیل در مقایسه با نفت خام به طور معنی‌داری و به ترتیب به میزان حدود 32 و 8 درصد و میانگین هندسی تر قطر خاکدانه‌ها در خاک‌های تیمار شده با نفت سفید و گازوئیل در مقایسه با نفت خام به طور معنی‌داری به ترتیب به میزان حدود 34 و 14 درصد کمتر بود.نتیجه‌گیری: به طور کلی نتایج نشان داد کاربرد سطوح کم مواد نفتی سبب افزایش معنی‌دار میانگین وزنی و هندسی خشک و تر قطر خاکدانه‌ها شد درحالی که سطوح زیاد سبب کاهش ویژگی‌های مذکور شد. نتایج حاصل از این پژوهش می‌تواند در هر دو بعد شناسایی و پایش ویژگی‌های خاک‌های آلوده به مواد نفتی برای اصلاح و اتخاذ تصمیمات مدیریتی و همچنین به منظور حفاظت از خاک در برابر پدیده مخرب فرسایش قابل استفاده باشد.
Keywords
