بررسی تأثیرات فلزات سنگین و پارامترهای محیطی بر تنوع زیستی خاک (دم‌فنریان؛ Hexapoda: Collembola)

Abstract

رشد روزافزون جمعیت، گسترش فاضلاب­های صنعتی و شهری و عدم تصفیه صحیح به‌طور قابل‌توجهی منجر به افزایش سطح فلزات سنگین در اکوسیستم خاک گشته است. پیشگیری از اثرات فلزات سنگین بر سلامت اکوسیستم خاک نیازمند انتخاب شاخص­های زیستی مناسب است. تحقیق حاضر به بررسی تأثیرات فلزات سنگین و پارامترهای محیطی مؤثر خاک روی جنس­های دم­فنریان از بندپایان می­پردازد. بدین منظور در دو مرحله از ایستگاه‌هایی در محیط پیرامون تصفیه­خانه­های فاضلاب صنعتی و شهری چرمشهر، خین­عرب و پرکندآباد شهرستان مشهد در ایران نمونه­برداری انجام شد. 28 نمونه خاک که هر نمونه از اختلاط چهار زیر نمونه به دست آمده بودند، از تعداد 14 ایستگاه جمع­آوری گردیدند. درمجموع 15 جنس از دم­فنریان از منطقه مطالعاتی شناسایی شد. تمامی این جنس­ها برای اولین بار از شهرستان مشهد گزارش شده­اند. نتایج حاصل از مقایسه غلظت پارامترهای شیمیایی و جنس­های دم­فنریان نشان داد بین آن­ها همبستگی وجود دارد. تعداد جنس با دو فلز آهن و کروم همبستگی منفی داشت و از بین عناصر دیگر مورد آنالیز، تنها کربن کل دارای همبستگی مثبت و معنی‌داری با تعداد جنس دم­فنریان است. نتایج تحلیل تطابق متعارفی نشان داد که واکنش فراوانی هر یک از جنس­های دم­فنریان نسبت به پارامترهای محیطی متفاوت است. بنابراین با وجود اینکه دم­فنریان به‌عنوان شاخص­های زیستی مناسب توصیه می­گردند، باید به این امر توجه داشت که تنوع زیستی به‌طور متفاوتی به عوامل غیر زیستی محیط پاسخ می­دهد و این مهم باید در مدیریت اکوسیستمی مد نظر قرار گیرد.

Keywords

• آلودگی
• شاخص‌های زیستی
• تنوع زیستی
• فلزات سنگین
• محیط‌زیست