زبان پژوهی (Jan 2018)
رویکردی پادتقارنی به ضمیراندازی در زبان فارسی
Abstract
در این مقاله به تبیین دو مشخصة بارز زبانهای ضمیرانداز یعنی فقدان فاعل واژگانی و جابهجایی آزادانةفاعل و فعل در زبان فارسی بر اساس پادتقارن پویا میپردازیم.این دو ویژگی محصول جانبی نقطة تقارن هستند. ضمیر فاعلی پنهان ضمیری ضعیف و یک گروه حرف تعریف است که پس از ادغام با گروه فعلی و تشکیل نقطةتقارن در صورت آوایی حذف میگردد. این امر توجیهگر ضمیراندازی است. جایگاه اصلی فاعل در ساختهای متعدی و غیرکنایی در مشخصگر فعل سبک و در ساختهای غیرمفعولی مشخصگر فعل واژگانی است. در تمامی این جایگاهها شاهد نقطة تقارنی خواهیم بود که میتواند به دو صورت شکسته شود؛ یا با جابهجایی فعل و یا با جابهجایی فاعل. همین امر، جابهجایی آزادانة فاعل و فعل را توجیه میکند. در فاعل پیشفعلی حرف تعریف در جایگاه مشخصگر گروه زمان و در صورت تکیهبر بودن در جایگاه مشخصگر گروه کانون مینشیند. در فاعل پسفعلی در ساختارهای غیرمفعولی، فعل از درون فعل واژگانی تیره به صورت افزوده با فعل سبک ادغام میشود و در ساختارهای غیرکنایی و متعدی فعل از درون گروه فعل واژگانی به درون هستة زمان حرکت میکند.
Keywords
