Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi (Oct 2016)
BAĞDAT PAKTI’NIN KURULUŞ SÜRECİNDE TÜRKİYE’NİN ORTADOĞU VE BATI İLE İLİŞKİLERİ
Abstract
İkinci Dünya Savaşı’nın ardından dış politikadaki yapılanmasında Batı yanlısı bir yol takip eden Türkiye, Sovyetler Birliği’nin gerek kendisine yönelik tehditlerinin, gerekse Ortadoğu’daki yayılmacı politikasının verdiği tehlikelerin de etkisiyle ABD’nin isteği doğrultusunda Bağdat Paktı oluşumu içine girmiştir. Oluşum sürecinde ilk olarak Türk-Irak Paktı olarak gündeme gelen Bağdat Paktı’nda Türkiye ve Irak’tan ayrı İran ile Pakistan, ayrıca Batılı bir ülke olarak da İngiltere yerini almıştır. Kurulmasını istemesine rağmen ABD’nin pakt içinde bulunmaması, Ortadoğu’da güçlü bir İngiltere istemeyen Fransa’nın da bu yapılanmada yer almak istemesi bahsi geçen oluşumun Batı eksenindeki yansımalarıdır. Öte yandan Ortadoğu’da Bağdat Paktı’na dâhil olan ülkeler, bu pakta karşı çıkarak kendi savunma teşkilatlarını oluşturan Mısır, Suriye ve Suudi Arabistan ve iki oluşumun da dışında kalan devletler olarak üçe bölünme söz konusu olmuştur. Üçüncü grupta yer alan Lübnan ile paktın kuruluş sürecinde yakınlaşılmışsa da Suriye’nin olmadığı bu oluşuma Lübnan girmemiş, Suriye ile Türkiye arasındaki arabuluculuk faaliyetleri de sonuçsuz kalmıştır. İsrail ise Ortadoğu’daki varlığı için Bağdat Paktı’nı tehlikeli gördüğünü belirten beyanlarda bulunmuştur ki bu dönemde Türkiye ile ilişkilerinde gerginlikler de yaşamıştır. Yapılan çalışma 1955 yılı dâhilinde Türkiye’nin bu pakt çerçevesinde Ortadoğu ve Batı ülkeleri ile ilişkilerini kapsamaktadır. Şimdiye değin yapılan çalışmalarda kullanılmadığı görülerek ve dönemin mühim bir süreli yayını olması hasebiyle Akis Dergisi öne çıkarılmak istenmiş, hem coğrafi hem de kültürel yönden Batı ile Doğu arasında köprü vazifesi gören Türkiye’nin bu vazifesini ifa ettiği bir oluşum olarak Bağdat Paktı’nın kurulduğu yıl içindeki gelişmelerde izlediği dış politika anlatılmaya çalışılmıştır.
Keywords
