Logopaedica Lodziensia (Dec 2023)
Rehabilitacja głosu u chorych po laryngektomii całkowitej. Co się zmieniło?
Abstract
Najbardziej przykrą konsekwencją operacji usunięcia krtani jest niemożność porozumiewania się dźwięcznym głosem. Sposobem na pokonanie przygnębiających uczuć jest skoncentrowanie się na najważniejszym w danej chwili problemie: uczeniu mowy zastępczej. Mechanizm tworzenia głosu przełykowego jest następujący: rolę generatora drgań przejmuje górny odcinek przełyku, tzw. usta przełyku, tworzące pseudogłośnię, a zbiornikiem powietrza jest przełyk. Powietrze usuwane z przełyku ruchem antyperystaltycznym wprowadza w drgania pseudogłośnię, tworząc dźwięk podstawowy, który następnie jest odpowiednio modulowany w nieznacznie zmienionych jamach rezonacyjnych i artykulacyjnych. Ćwiczenia wprowadzające do uczenia się głosu i mowy zastępczej korzystnie jest zacząć jeszcze przed operacją. Właściwą rehabilitację rozpoczyna się po wygojeniu rany, najlepiej jeszcze podczas pobytu w szpitalu. Pierwsze ćwiczenia powinny być prowadzone przez lekarza, by nie powstawały nieprawidłowe nawyki, utrudniające opanowanie mowy zastępczej. Jakość mowy przełykowej oraz szybkość jej opanowania zależą nie tylko od wytrwałości i systematyczności ćwiczącego. Skuteczność rehabilitacji opóźniają: wysokie napięcie zwieracza ust przełyku, rozległość zabiegu operacyjnego, radioterapia, ubytek słuchu, zły stan uzębienia, choroby współistniejące. Implantacja protez głosowych stanowi jeden z dwóch, obecnie uznanych za równoważne sposobów rehabilitacji głosu u pacjentów po całkowitym usunięciu krtani z powodu raka. Jest metodą chirurgicznej rehabilitacji głosu. Pionierem tej metody w Polsce był znany i uznany otolaryngolog – prof. Erwin Mozolewski, który w 1972 roku w Szczecinie jako pierwszy zastosował rehabilitację głosu przy użyciu protezy głosowej. Metoda chirurgicznej rehabilitacji mowy u chorych po usunięciu krtani polega na wytworzeniu przetoki tchawiczo‑przełykowej i wszczepieniu prostej, jednokierunkowej zastawki powietrznej – tzw. protezy głosowej. Pozwala to, przy zamknięciu otworu tracheostomy palcem, kierować powietrze wydechowe z płuc do przełyku i gardła dolnego w celu wytworzenia zastępczego tonu podstawowego w tym samym miejscu co w przypadku mowy przełykowej (w tzw. segmencie gardłowo‑przełykowym).
Keywords
