راستی‌آزماییِ رویدادهای سفرِ ابوسعیدابوالخیر به خرقان بر مبنای گزارش اسرارالتوحید

Abstract

یکی از حکایت‌های مفصّلِ اسرارالتوحید، شرحِ سفر ابوسعیدابوالخیر به خرقان است. مؤلف در ارائۀ این گزارش، از راویتِ خواجه حسن مؤدّب استفاده کرده است. مطابقتِ آن‌چه دربارۀ این سفر در اسرارالتوحید آمده، با حکایت‌هایی که در همین زمینه در منتخبِ نورالعلوم و در رسالۀ ذکر قطب‌السالکین بیان شده، مغایرت‌هایی را نشان می‌دهد. این اختلاف‌ها، ضمن آن‌که مسائلی چندگانه را شامل می‌شود، در یک موردِ خاص نیز ابهامی را در قسمتی از گزارشِ اسرارالتوحید پدید آورده‌ است. همین امر، ضرورتِ راستی‌آزماییِ رویدادهای سفرِ مذکور، به‌منظور آشکار شدنِ صورتِ اصیلِ وقایع، و به دنبالِ آن، رفع ابهام از گزارشِ اسرارالتوحید را آشکار می‌سازد. نتایجِ حاصل از این پژوهش مؤید آن است که راویِ سفر، در دو موردِ خاص، و به‌منظور پی‌گیری هدفی ثانویه، به دیگرگون ساختنِ واقعه‌ای که در خرقان برای ابوسعید روی نمود، پرداخته است. یکی از این تحریف‌ها، به ذکرِ نیّتِ اصلی ابوسعید برای سفر به خرقان مربوط است؛ دیگری نیز به مجلس‌گفتن یا سکوت ابوسعید در محضر شیخ ابوالحسن ارتباط دارد.

Keywords

• ابوسعیدابوالخیر
• ابوالحسن خرقانی
• حسنِ مؤدّب
• اسرارالتوحید
• منتخب نورالعلوم