مطالعات قرآن و حدیث (Mar 2021)
بازخوانی زمینه محور - متن محور آیات آغازین سورۀ توبه در مسئلۀ جهاد ابتدایی
Abstract
این پژوهش با دو رویکرد متن محور و زمینه محور که از الگوهای هرمنوتیک‌اند درصدد به چالش کشیدن قرائت مشهوری است که آیات آغازین سورۀ توبه را مجوز جهاد ابتدایی با همه مشرکان به جهت شرک ایشان می‌داند. در رویکرد متن محور نشان می‌دهد که امر به قتال به سبب رفتارهای خصومت‌آمیز و جنگ افروزانۀ مشرکان عهدشکن است؛ در این آیات، مشرکان به دو گروه عهدشکن و پایبند به عهد تقسیم‌شده‌اند. آیاتی که جنبۀ ایجاد رعب در بین مشرکان دارد، صرفاً به تهدید کسانی می‌پردازد که بارها بر عهدشکنی خود پافشاری کرده‌اند. بنابراین امر به قتال در این آیات صرفاً واکنشی بوده است به دست‌اندازی‌ها و جنگ‌افروزی‌های عملی گروهی از مشرکان، بدون اینکه عقیدۀ باطل آن‌ها کوچک‌ترین مدخلیتی در جواز جنگ داشته باشد. آیات این سوره نه تنها جهاد ابتدایی را تجویز نمی‌کند، بلکه نشان می‌دهند چه میزان از رفتارهای خصومت‌آمیز گروه مقابل باید وجود داشته باشد تا مسلمانان مجاز به مقابلۀ نظامی شوند. در رویکرد زمینه محور نیز فحص دقیق زمینه‌ها و بسترهای تاریخی نشان می‌دهند که به‌موجب این آیات هیچ مشرکی کشته نشده است و حتی بعد از ابلاغ این آیات، همچنان قبایلی مشرک بوده‌اند. این آیات باعث شکستن آخرین مقاومت‌های پایگاه‌های اصلی مشرکین شده است.
Keywords
