مطالعه تاکسونومی عددی جنس شیرین‌بیان در منطقه هیرکانی

Abstract

تنوع قابل ملاحظه در صفات ریختی متعددی در جنس شیرین‌بیان (باقلاییان) مشاهده گردید. جهت بررسی چگونگی این تغییرات، دو آرایه مربوط به منطقه هیرکانی شامل: G. echinataوGlycyrrhiza glabra var. glabra از مجموع سه آرایه شناخته شده از این جنس در ایران (گونه سوم G. aspera در غرب و مرکز کشور، در منطقه رویشی ایرانو-تورانی پراکنش دارد)، در هر سه استان گلستان، مازندران و گیلان مورد مطالعه ریخت‌شناسی به روش تاکسونومی عددی قرار گرفتند. در مجموع، 15 جمعیت از لحاظ 60 صفت کمی و کیفی مربوط به اندام‌های رویشی و زایشی مورد مطالعه دقیق قرار گرفته و داده‌های به دست ‌آمده، پس از کدبندی با استفاده از آنالیزهای آماری توسط نرم‌افزار SPSS ارزیابی شدند. براساس آنالیز PCA، تعداد 11 مؤلفه حدود 98 درصد تنوع را ایجاد کردند که نشان‌دهنده قدرت تفکیکی صفات نسبتا متعددی برای این آرایه‌هاست. از میان این صفات، بهترین صفت طول دمگل بوده است. براساس نتایج، وضعیت رده‌بندی دو آرایه مطالعه شده در فلورا ایرانیکا تایید شد. در آنالیز خوشه‌بندی به روش WARD، جمعیت‌های هر آرایه در خوشه جداگانه قرار گرفته و جایگاه آن‌ها در هر خوشه نیز به طور معنی‌داری در راستای طول جغرافیایی مرتب شده است و این می‌تواند مربوط به تاثیر قابل توجه شرایط اقلیمی از جمله میزان رطوبت نسبی از غرب تا شرق روی تنوع ویژگی‌های ریختی در این آرایه‌ها باشد. براساس نتایج مطالعات متعدد، تفاوت‌های ریختی در این آرایه‌ها به طور معنی‌داری با تفاوت در مواد مؤثره گیاهی همراه است و از این نظر مطالعات تنوع ریختی در بررسی‌های آنالیز مواد مؤثره دارویی جایگاه ویژه می‌یابد.

Keywords

• ایران
• باقلاییان
• تاکسونومی عددی
• شیرین‌بیان
• مورفومتری