بوم شناسی کشاورزی (Dec 2017)
مطالعه تغییرات جمعیت و بانک بذر علف‌های هرز و عملکرد سویا تحت تاثیر روشهای مختلف خاک‌ورزی
Abstract
به‌منظور بررسی اثر روشهای مختلف خاک‌ورزی (متداول، کم خاک‌ورزی و بدون خاک‌ورزی) بر جمعیت علف‌های هرز و بانک بذر آن‌ها، آزمایشی در سال زراعی 94-1393 در سه قطعه زمین تحت کشت سویا (Glycin max L.) (رقم دی‌پی‌ایکس) هر یک به مساحت 2500 مترمربع در شهرستان علی‌آباد‌کتول اجرا گردید. نمونهبرداری از فلور علف‌های هرز در ابتدای فصل رشد سویا (قبل ازکنترل علف‌های هرز)، به‌روی شبکه‌های مربعی شکل به ابعاد 5×5 متر و درکادری به ابعاد 50×50 سانتی‌متر انجام گرفت. جهت مطالعه بانک بذر نیز از سه عمق 5-0 و 15-5 و 30-15 سانتی‌متر نمونهبرداری گردید. نتایج آزمایش این قسمت حاکی از فراوانی بالای بذر علف‌هرز خرفه (Portulaca oleraceae L.) در بانک بذر بود. از این‌رو در مرحله بعد به بررسی روند جوانه‌زنی و قدرت حیات بذرهای خرفه مستخرج از اعماق مختلف خاک، تحت تأثیر روشهای مختلف خاک‌ورزی پرداخته شد. به‌طورکلی تعداد گونه‌های مشاهده شده در تیمارهای خاک‌ورزی متداول، کم‌خاک‌ورزی و بدون خاک‌ورزی به‌ترتیب 3، 5 و 5 گونه بود. در هر سه تیمار نیز، گونه غالب جگن (Cyperus sp.) بود. میانگین تراکم و درصد نقاط عاری از این گیاه در تیمار خاک‌ورزی متداول 2/191 بوته در مترمربع و 4/13 درصد، در تیمار کم خاک‌ورزی 9/385 بوته در مترمربع و 3/10 درصد و در تیمار بدون خاک‌ورزی 7/191 بوته در مترمربع و 3/29 درصد بود. تراکم بذر علف‌های هرز در روش خاک‌ورزی متداول در هر سه عمق نمونهبرداری کمتر از دو روش دیگر بود. همچنین در هر سه روش خاک‌ورزی، تعداد بذرهای مشاهده شده در لایه 5-0 سانتی‌متری خاک بیشتر از دو لایه دیگر بود. بیشترین مقدار شاخص تنوع شانون در تیمار بدون خاک‌ورزی و در اعماق نمونهبرداری 5-0 و 15-5 سانتی‌متر مشاهده شد. کمترین مقدار این شاخص نیز در همین تیمار و در عمق 30-15 سانتی‌متری خاک مشاهده شد. میزان متوسط جوانه‌زنی بذور خرفه جدا شده از خاک در تیمارهای خاک‌وری متداول، کم‌خاک‌ورزی و بدون خاک‌ورزی به‌ترتیب 43، 59 و 43 درصد بود. نتایج تست تترازولیوم نشان داد که تمامی بذور جوانه نزده مرده بودند. در هر سه روش خاک‌ورزی ، بیشترین درصد جوانه‌زنی در بذور مستخرج از لایه 15-5 سانتی‌متری خاک مشاهده شد. اما کمترین مقدار این فاکتور در تیمار خاک‌ورزی متداول و بدون خاک‌ورزی در لایه 30-15 سانتی‌متر و در تیمار کم‌خاک‌ورزی در عمق 5-0 سانتی‌متری خاک دیده شد. عملکرد دانه نیز نشان داد که بیشترین عملکرد در شرایط بدون خاک‌ورزی به‌دست آمد. با توجه به نکات اشاره شده، در این تحقیق کارایی روش بدون خاک‌ورزی در مقایسه با تیمار کم‌خاک‌ورزی و متداول بالاتر بود.
Keywords
