Oberdeutsche Klosterbibliotheken im Zeitalter des Barock. Das Augustiner-Chorherrenstift Polling (Bayern)

Abstract

Biblioteki klasztorne Górnych Niemiec w okresie baroku. Klasztor Kanoników Regularnych św. Augustyna w Polling (Bawaria)Charakterystycznym elementem krajobrazu kulturowego Górnych Niemiec są barokowe biblioteki klasztorne, w których w urządzonych z niebywałym przepychem salach bibliotecznych z dumą prezentowano niebywałe zbiory ksiąg. Szczególnie wiele takich bibliotek – w porównaniu do innych regionów Europy – znajduje się na południu Niemiec, w Austrii oraz w Czechach. Ponieważ problematykę dziejów i organizacji bibliotek klasztornych trudno przypisać do jednej konkretnej dyscypliny naukowej, nie spotkała się ona też w dostatecznym stopniu z zainteresowaniem badaczy baroku. Niezwykle wymowny jest tu przykład księgozbioru dawnego klasztoru Kanoników Regularnych św. Augustyna w Polling (50 km na południe od Monachium). Bibliotheca Pollingana była bez wątpienia najważniejszą biblioteką klasztorną w tej części Niemiec w XVIII wieku. Jest ona w głównej mierze dziełem prepozyta Franziskusa Töpsla (1744 – 1796). Po tym, jak w 1414 roku w wyniku pożaru klasztoru zniszczeniu uległy średniowieczne rękopisy, a w okresie humanizmu zgromadzono jedynie skromny zestaw ksiąg, Töpsl powiększył zbiory biblioteki do 80 000 tomów, tworząc z niej tym samym największą bibliotekę klasztorną na terenie Górnych Niemiec. Księgozbiór wyróżnia się wysokim poziomem naukowym, który zawdzięcza z jednej strony rozległym zbiorom specjalnym dotyczącym historii zakonu, z drugiej zaś niezwykłemu bogactwu najnowszej literatury z krajów romańskich. W celu powiększania zasobów bibliotecznych stworzono nawet nowatorski, wewnątrzzakonny system pozyskiwania ksiąg, w który włączone zostały zagraniczne siedziby zakonu (Commercium litterarum Pollinganum). Biblioteka charakteryzowała się rzeczowym ustawieniem ksiąg oraz kompetentnie prowadzonym katalogiem. W ograniczonym stopniu zbiory udostępniano także na zewnątrz. Można powiedzieć, że to dzięki bibliotece klasztor w Polling stał się ośrodkiem myśli oświeceniowej. Był on bardziej akademią klasztorną dążącą do uzyskania znakomitego poziomu naukowego niż służył celom reprezentacyjnym. Pracom nad gromadzeniem zbiorów bibliotecznych i kształtowaniem samej biblioteki przyświecała idea na wskroś religijna: miała ona być przede wszystkim narzędziem służącym poznaniu Boga. Dlatego też nowy gmach biblioteki z lat 1767/1768 przypomina z wyglądu kościół. Poprzez bibliotekę mnisi klasztoru Polling pragnęli wcielać w życie program wyrażony w inskrypcji nad portalem kościoła: Liberalitas Bavarica.Tłumaczenie/Übersetzt von Barbara Sapała